Overzicht
Rugpijn is een veel voorkomende klacht, maar wanneer het plotseling optreedt en ook plotselinge gevoelloosheid in het genitale gebied, moeilijk urineren en zwakte in de benen omvat, is het een medisch noodgeval. Cauda equinasyndroom wordt vaak veroorzaakt door een grote hernia in de onderrug die de zenuwwortels aan het uiteinde van het ruggenmerg samendrukt. Deze zenuwen sturen berichten van en naar de blaas, darmen en benen. Als ze te lang blijven zitten, kan er onomkeerbare schade optreden. Een snelle operatie om de druk te verlichten, kan permanente schade voorkomen en de blaas- en darmfunctie herstellen.
Figuur 1. De cauda equina is een bundel spinale zenuwen in de onderrug. Takken van deze zenuwen gaan naar de blaas-, colon- en bekkenorganen. De zenuwen gaan door het bekken en langs de achterkant van elk been als de heupzenuwen.
Wat is het cauda-equinasyndroom?
Cauda equinasyndroom is een zeldzame aandoening, maar heeft ernstige gevolgen als het niet onmiddellijk wordt behandeld. Het wordt meestal veroorzaakt door een grote hernia in de onderrug die de zenuwwortels aan het uiteinde van het ruggenmerg samendrukt (figuur 1). Deze zenuwwortels zijn samengebundeld en lijken op de staart van een paard. Dit is hoe ze hun naam krijgen. Cauda equina betekent “paardenstaart” in het Latijn.
In tegenstelling tot de meeste rugklachten die langdurig of chronisch zijn, is cauda equina een acute gebeurtenis, zoals een beroerte of een hartaanval. Het ontwikkelt zich meestal snel, binnen slechts 6 tot 10 uur. Klassieke symptomen van rugpijn, in combinatie met een plotseling begin van gevoelloosheid in het genitale gebied en plotselinge urineretentie, zijn tekenen van een medisch noodgeval. Het snel verlichten van compressie kan bepalen of men een normaal leven hervat of leeft met incontinentie en verlamming van de benen.
Bij mensen met terugkerende rugklachten kan cauda equina minder vaak geleidelijk ontstaan, met een langzame progressie van urinaire symptomen. Omdat het cauda-equinasyndroom een aandoening is van de zenuwen die de blaas aansturen, kunnen de symptomen vergelijkbaar zijn met die veroorzaakt door blaas- of prostaatproblemen.
Wat zijn de symptomen?
De symptomen van compressie van de cauda equina zijn onder meer problemen met de blaas, de darmen of de seksuele functie, zoals moeite met urineren (vasthouden) of moeite met vasthouden (incontinentie). De meeste mensen hebben brandende pijn in de lage rug en billen, evenals gevoelloosheid en tintelingen in het “zadelgebied” (de rectale en genitale gebieden en de binnenkant van de dijen). Pijn kan langs de achterkant van de dij, langs de knie, naar de kuit en de voet gaan (ischias). Een persoon kan zwakte of verlamming van het been of de voet ervaren, vooral bij het opstaan uit een stoel. Extreme beenzwakte en verlies van blaas- of darmfunctie zijn tekenen van een noodgeval; als dit is gebeurd, zoek dan onmiddellijk medische hulp.
Wat zijn de oorzaken?
Een grote gescheurde schijf kan het cauda-equinasyndroom veroorzaken. Tijdens een hernia kan het gelachtige midden van een tussenwervelschijf opzwellen of scheuren door een zwak gebied in de schijfwand en de zenuwen samendrukken. In de meeste gevallen treedt de hernia op bij de L4-5- of L5-S1-schijven in de lumbale wervelkolom. Een sportblessure, val of auto-ongeluk kan de wervelkolom breken of een spier scheuren en zenuwen beschadigen. Andere oorzaken zijn een vernauwing van het wervelkanaal (stenose), een tumor, een infectie of een bloeding.
Hoe wordt een diagnose gesteld?
Een zorgvuldig medisch onderzoek zal een vermoedelijke diagnose van cauda equina bevestigen of uitsluiten. Evaluatie omvat een medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek. Een verlies van gevoel in het anale gebied is een duidelijke bevinding. Een patiënt die klaagt over ernstige beenzwakte, gevoelloosheid in het genitale gebied of verlies van blaas- of darmfunctie, zal een MRI-scan ondergaan om te laten zien in hoeverre de hernia de spinale zenuwen samendrukt. De arts kan ook een CT-scan of een myelogram bestellen.
Welke behandelingen zijn er?
Voor een patiënt met acuut cauda-equinasyndroom is een operatie waarschijnlijk een dringende noodzaak. Het doel is om de druk op de spinale zenuwen te verminderen om het gevoel en de spierfunctie van de blaas, darmen en benen te herstellen. Afhankelijk van de oorzaak kan een van de volgende operaties worden uitgevoerd:
Discectomie voor een hernia verwijdert het deel van de schijf dat de zenuwen samendrukt. De chirurg maakt een kleine incisie in het midden van de rug. De spinale spieren worden opzij bewogen om de benige wervel bloot te leggen. Een venster van bot wordt verwijderd om de zenuwwortel en schijf bloot te leggen. Het gedeelte van de gescheurde schijf dat de ruggenmergzenuwen samendrukt, wordt voorzichtig verwijderd.
Spinale decompressie voor stenose verwijdert de botsporen en ligamenten die de zenuwen samendrukken. In de rug wordt een kleine incisie gemaakt. De chirurg verwijdert het bot dat het dak van het wervelkanaal vormt. Vervolgens worden zacht weefsel en botsporen verwijderd om meer ruimte voor de zenuwen te creëren. Tumoren en andere laesies kunnen ook worden verwijderd.
Herstel en preventie
Sommige blaas- en darmfuncties zijn automatisch, maar die onder vrijwillige controle kunnen verloren gaan als u het cauda-equinasyndroom heeft. Dit betekent dat u misschien niet weet wanneer u moet plassen of uw darmen moet bewegen, of dat u hier moeite mee heeft.
Herstel van cauda equina hangt af van de ernst van de symptomen en hoe lang de zenuwen werden samengedrukt voordat de operatie werd uitgevoerd. De kans op volledig herstel voor degenen met urineretentie is kleiner.
- Van degenen met gevoelloosheid en tintelingen in het genitale gebied (onvolledige CES), kreeg 90% de normale blaas-, darm- en seksuele functie terug.
- Van degenen die last hebben van blaasretentie (volledige CES), kan 20% last hebben van permanente incontinentie en verlies van gevoel in het bekkengebied.
Het kan enkele maanden duren voordat resterende problemen na een operatie zijn opgelost. Rehabilitatiemethoden zoals herscholing van de blaas kunnen nodig zijn.
Mensen die blijvend letsel oplopen, krijgen te maken met aanpassingen in hun dagelijks leven. Fysiotherapeuten kunnen hen helpen belangrijke zelfzorgvaardigheden te leren, waaronder zelfkatheterisatie, stressmanagement en ontspanningstechnieken. Extra hulp kan worden verleend door een maatschappelijk werker, een steungroep, een sekstherapeut of een psychiater (voor depressie).
In zeldzame gevallen kan verlamming van de benen optreden.